فرهنگ القاب فاطمه علیها سلام

بی سروسامان

فرهنگ القاب فاطمه علیها سلام

حضرت صدیقه طاهره علیها سلام ، نام ها و القابی دارند که برخی آسمانی اند و از سوی پروردگار تعیین شده و بعضی از سوی برگزیدگان الهی. نام های آسمانی ، نه اسم است که در حدیث ذیل آمده است.
امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: برای فاطمه(س) نزد خدای عزّّوجل ، نـُه اسم است:” فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه، زهرا”(1)
آنچه این نام ها را برای ایشان فضیلت قرار داده این است که نامهای حضرتش حاکی از صفتی والاست که در وی وجود داشته است و چون نام های دیگر افراد نیست ، که صاحب نام از معنی نام خود هیچ بهره ای نبرده باشد.

در ذیل، نام ها، لقب ها و کنیه های آن حضرت را به ترتیب حروف الفبا ذکر می نماییم.
- ام الائمه(2)
( مادر امامان):به موجب روایات نقل شده از سوی شیعه و سنی، نسل پاک پیامبر به وسیله دخترش به وجود آمده و گسترش یافته است. رسول اکرم (ص) فرموده است: پروردگار عزیز و بلند مرتبه ، نسل هر پیامبر را در صلب خود آن پیامبر قرار داد ، حال آن که نسل مرا در صلب علی قرار داد.(3)
آن حضرت چندین بار به دختر عزیزش فرمود: ای فاطمه، تو را بشارت می دهم که از نسل تو ، یازده فرزند معصوم، امام مردم خواهند شد و آخرین آنها مهدی علیه السلام است.
- ام ابیها(4)
یعنی : مادر ( و دلسوز) پدرش.کنیه ای است که پدر بزرگوارش حضرت رسول اکرم (ص) وی را بدان خواند . پیامبر در خردسالی مادر را از دست داد و سراسر عمر عزیزش را به سختی گذراند و تا قبل از ازدواج با حضرت خدیجه و حتی پس از آن، پیوسته مورد آزار مشرکان بود، یا در جنگ ها به این سو و آن سو می رفت و دشواری تحمل می کرد. پس از تولد دخترعزیزش فاطمه، با اینکه وی کودکی بیش نبود همواره چون پروانه به گرد شمع، از پدر جدا نمی شد و در رفع اندوه او آنچه می توانست می کوشید و از پدر دلجویی می کرد.اگر آن بزرگوار در جنگی آسیب می دید فاطمه خردسالش بود که بر زخم و رنج پدر ، مرهم می نهاد و بر آرامش و سلامت جانش اصرار داشت. چون رسول خدا (ص) دلسوزی وی را می دید اشک می ریخت و می فرمود: او مادر پدرش است.(5)

“ام” به معنی مادر و اصل و ریشه است و در حقیقت آن بانو را باید مادر نبوت دانست.

- ام الحسن. ام الحسین(6)
مادر حسن(ع) . مادر حسین(ع) .امام مجتبی علیه السلام نخستین فرزند حضرت زهرا(س) است که در پانزدهم رمضان سال سوم هجرت در مدینه به دنیا آمد.
پس از حدود یک سال ، وجود مقدس حسین(ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری به دنیا آمد.
- ام المحسن(7)
مادر محسن (ع)آن حضرت را پنج فرزند بود: حسن، حسین، زینب، ام کلثوم و محسن علیهم السلام. محسن آخرین فرزند آن بانو و اولین شهید اهل بیت از پیامبر بود که در ماه آخر حمل، سقط شد.
- بتول
بتول یعنی جدا و ممتاز از دیگرانابن اثیر درالنهایه می نویسد: فاطمه را بتول نامیدند زیرا از زنان زمان خویش [ وزمان های قبل و بعد خود] از نظر فضیلت و دین وحسب ، جدا و ممتاز بود . یا آنکه از دنیا منقطع گشته و به خدای تعالی روی آورده بود. (8)
- حانیه(9)
یعنی آن که با شوهر و فرزندانش بسیار مهربان است.- الحرة(10) یعنی بانوی آزاد.
- حصان(11)
یعنی پارسا و عفیف- حورا / حورای انسیه. یعنی انسانی زمینی که از حوریان بهشتی است.
[حوریه ای شبیه آدمی] دریکی ازمعراج های پیامبر اکرم(ص) به آسمان، آن حضرت از میوه ها ، خرمای تازه و سیب بهشتی تناول کرد و خداوند متعال آن غذاهای بهشتی را در صلب پیامبر قرار داد و هنگامی که ایشان از معراج به زمین بازگشت ، حضرت فاطمه (س) در رحم حضرت خدیجه قرار گرفت. بدین سبب حضرت فاطمه (س) ” حورای انسیه” نام گرفت.(12)
- راضیه(13)
یعنی کسی که به تقدیر و قوانین الهی خشنود بود.این صفت از والاترین درجات ایمان است و آن حضرت در تمام مراحل زندگی ، به آنچه که از سوی خداوند متعال از ترس و آزار در راه دین و ظلم واندوه و غم- برایش مقدرشده بود ، رضایت داشت و هیچ گاه از وضع خود گله نکرد.
- زکیه
. به معنی پاک و پاکدامن یا وجود پر برکت است.قرآن هر یک از این معانی را در سه آیه مختلف بیان فرموده است. در جایی از پاکدامنی و مقام عصمت حضرت عیسی علیه السلام چنین یاد می کند: قال انما انا رسول ربک لاهب لک غلاماً زکیا(14). یعنی جبرئیل به مریم گفت من فرستاده پروردگار توام تا از جانب او پسری پاکیزه به تو بخشم .
در آیه دیگر آمده است: فانطلقا حتی اذا لقیا غلاما فقتله قال اقتلت نفساً زکیة بغیر نفس.(15) یعنی چون خضر آن پسر را کشت ، موسی گفت آیا جوانی پاکیزه وبی گناه را بی آن که کسی را کشته باشد، کشتی؟
درجایی دیگر می فرماید: قد افلح من زکیها.(16) یعنی رستگار شد هر که روان خود را پاک ساخت.
در حقیقت زکیه به بانویی گویند که از همه ناپاکی های اخلاقی دور باشد و هرگز در وجودش هیچ صفت بد یافت نشود.
- زهرا
. یعنی درخشان، نورانی و درخشنده.ازامام صادق (ع) پرسیدند : چرا فاطمه را زهرا نامیدند ؟ فرمود: زیرا فاطمه چنان بود که چون در محراب می ایستاد ، نوری ازاو برای اهل آسمان درخشش می کرد ، همان طور که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارند.
- سماویه(17)
یعنی گرانبها ، گوهری آسمانی- سیدة، سیدة نساء العالمین .(18)یعنی بزرگ بانوی جهانیان.
شیخ صدوق در کتاب امالی ، حدیثی را ازحضرت رسول خدا(ص) چنین نقل کرده که فرمود: ابنتی فاطمه ، سیدة نساء العالمین. یعنی دخترم فاطمه ، بزرگ بانوی زنان جهان است.
رسول خدا (ص) به دخترش فرمود: ای فاطمه، به درستی که خداوند تو را بر همه زنان جهان و زنان اسلام که بهترین دین است ، برتری داد . (19)
رسول خدا(ص) از نزدیک بودن وفات خود از طریق وحی با اطلاع شد ، دخترش فاطمه را از این موضوع آگاه ساخت و آن بانو گریست. در این حال رسول خدا(ص) به وی فرمود: تو اولین کسی از خانواده ام هستی که به من خواهی پیوست. آیا دوست نداری که ارجمندترین زنان بهشت باشی!(20)
- صدیقه، صدیقه کبری
” صدیقه” یعنی کسی که در راستگویی کامل است یا آن که هرگز دروغ نگفته است. یا کسی که سخن خود را با عمل خویش تصدیق می کند.(21)
مرتبه صدیقین ، در ردیف پیامبران وشهیدان است. این مطلب را آیات بسیاری روشن می کنند که از آن جمله اند: و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین والصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا.(22)
اهل تسنن از عایشه روایتی را چنین نقل کرده اند : ما رأیت احداً اصدق من فاطمه (س) غیر ابیها: پس از رسول خدا(ص) ، هرگز کسی را راستگوتر از فاطمه ندیدم.(23)
- طاهره
به معنی پاکیزه، بی عیب، پاک و معصوم.در حقیقت آیه شریفی که در پاکیزه دانستن اهل بیت نازل شده است این نام را برای حضرت زهرا(س) ثابت می کند. خدای تعالی در سوره احزاب(آیه 33) می فرماید:” انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا” یعنی خداوند چنین می خواهد که پلیدی هر آلایش را از شما خاندان نبوت ببرد و از هر عیب پاکتان گرداند.
در این مطلب ، مفسران و محدثان شیعه وسنی به گونه ای انبوه ، روایاتی ذکر کرده اند که به مفاد آن ها معنی اهل بیت هر چه باشد صدیقه طاهره را شامل می شود.(24)
والاترین حدیث در مقام طهارت حضرت زهرا(س) حدیث شریف کساء است که شیعه وسنی با ده ها سند صحت آن را تأیید کرده اند. بر پایه این حدیث، زمانی رسول اکرم(ص) به خانه دخترش فاطمه(س) آمد و خود را در چیزی شبیه عبا پیچید . زمانی بعد امیرالمومنین علی(ع) و پس از وی حضرت مجتبی علیه السلام و حسین(ع) نزد حضرتش رفتند و آنگاه فاطمه (س) به پیش ایشان رفت. درهمین هنگام بود که آیه تطهیر ( انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت…) نازل شد.
- عذرا
یعنی آن بانو پیوسته همچون دوشیزگان بود.از فرموده رسول خدا(ص) که آن بانو را حوریه ای به صورت انسان معرفی کرده است بر می آید که آن حضرت همچون حوریان بهشت پیوسته دوشیزه باقی خواهد ماند. چه آن که حضرتش از طعام بهشتی آفریده شد. از امام صادق(ع) در آن باره پرسش شد که چگونه حوریه بهشتی هر زمان که همسرش نزد وی می رود او را دوشیزه می یابد؟ فرمود: چون او از ماده ای پاک آفریده شده و هیچ گونه فسادی به جسم وی راه نمی یابد و بدنش دچار آفتی نمی گردد…(25)
- فاطمه
یعنی آن که خود و شیعیانش از آتش بازداشته ( و در امان نگاه داشته) شده اند.یا به معنی آن که شر وبدی در وجود او راهی ندارد.
و به معنی آن که از طفولیت با علم ، رشد یافته است.
شیخ صدوق در ” علل الشرایع “ و علامه مجلسی در” بحار الانوار” از امام باقر(ع) روایت کرده اند که فرمود: چون فاطمه(س) متولد شد ، خدای عزوجل به یکی از فرشتگان وحی فرمود که به زمین برود و این نام را بر زبان پیغمبر جاری سازد و بدین ترتیب رسول خدا(ص) نام فاطمه(س) را برای نوزاد انتخاب فرمود.(26)
حضرت رضا علیه السلام از پدرش ، و ایشان از رسول خدا(ص) نقل کرده اند که فرمود: ای فاطمه، آیا می دانی چرا فاطمه نامیده شده ای ؟ علی پرسید چرا؟ فرمود: زیرا که وی و شیعیانش را از آتش بازداشته اند.(27)

امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: شنیدم که رسول خدا(ص) می فرمود: فاطمه را فاطمه نامیده اند زیرا خدای تبارک و تعالی او و فرزندانش را از آتش برکنار داشته است. البته آن فرزندانی که با ایمان از دنیا بروند وبر آنچه که بر من نازل گردیده اعتقاد داشته باشند.(28)
امام صادق (ع) فرمود: او را فاطمه گفتند چون شر وبدی در وجود او راهی ندارد و اگر برای همسری این بزرگوار، علی(ع) نبود تا قیامت کسی همشأن ایشان یافت نمی شد . پس از رسول خدا(ص) ، هرگز کسی را راستگوتر از فاطمه ندیدم.(29)
- مبارکه
از نامهای دیگر حضرت زهرا(س) و به معنی وجود پر برکت است. راغب در مفردات گوید: جایی که خیرالهی به صورتی که در خور نگهداری و شمارش و اندازه گیری نباشد و هر کسی به آن بنگرد فزونی محسوسی در آن ببیند گویند در آن برکت است و آن چیز مبارک است.
- محدثه
. یعنی آن که فرشتگان با او سخن گویند.- مرضیه(30)یعنی آن که خداوند پیوسته از او و کردارش راضی است.
- مریم کبری(31)
. یعنی مریم بزرگ مقام وی در نزد مسلمانان ، والاتر از مقامی است که حضرت مریم(س) در نزد مسیحیان دارد. در این باره ده ها روایت وجود دارد، از جمله آن که رسول خدا(ص) فرمود: مریم ارجمندترین بانوی زمان خویش بود و فاطمه ارجمندترین بانوی همه زمانهاست.(32)
- منصوره
یعنی یاری شده از سوی پروردگار.در تفسیر فرات کوفی ، نحوه خلقت حضرت زهرا علیه السلام از قول پیامبر اکرم نقل شده است که جبرئیل سیب را به پیامبرداد و گفت: بخور که آن نور وجود “منصوره” است که درزمین فاطمه نامیده می شود. گفتم ای جبرئیل، منصوره کیست ؟ گفت : بانویی از صلب تو بیرون آید و اسمش در آسمان منصوره و در زمین فاطمه باشد!(33)
- نوریه(34)
یعنی فاطمه وجودی از نور است و انوار او تا ابد آفاق زندگی بشریت را روشن می سازد.سلام خدا و فرشتگان و همه پاکان براو، روز ولادت ، روز شهادتش و تا قیام قیامت.

…………………………………………………………………………………………………………….

پی نوشتها:
1- امالی صدوق، ص 474، ح 18.

2- بحار الانوار، ج 43، ص 16.

3- مناقب خوارزمی ، ص229.

4- المناقب ، ج 3، ص 32.

5- العوالم، ج 6، ص 37.

6- بحار الانوار، ج 43، ص 16/ المناقب، ج 3، ص 132.

7- المناقب، ج 3، ص 132؛ بحار الانوار، ج 43، ص 16.

8- معانی الاخبار، ص 54/ علل الشرایع، ص 181.

9و10- بحار الانوار، ج 43، ص 16

11- المناقب، ج 3، ص 133.

12- تفسیر فرات کوفی ، ص 119، بحار الانوار، ج 43، ص 18.

13- بحار الانوار، ج 43، ص 16.

14- سوره مریم، آیه 19.

15- سوره کهف، آیه 75.

16- سوره شمس ، آیه 10.

17- بحار الانوار، ج 43، ص 16.

18- امالی، ص 245، حدیث 12.

19- عوالم العلوم، ج 6، ص 46.

20- همان، ص 45.

21- لسان العرب و تاج العروس.

22- نساء ، آیه 68.

23- مستدرک حاکم، ج 3، ص 150/ حلیة الاولیاء، ابونعیم، ج 2، ص 41.

24- تاریخ خطیب بغدادی، ج 10، تفسیر کشاف زمخشری، ج 1، ص 193/ اسدالغابة، ابن اثیر، ج 2، ص 12/ درالمنثور،ابوبکر سیوطی، ج 5، ص 198.

دریافت کد رتبه جهانی سایت و وبلاگ